‘ Indien de onderwijs- en zorgmanagers afschrijven op kennis en ervaring, dan zullen zij op een bepaald moment de dragers van die kennis en ervaring – dat zijn mensen die nu meestal nog worden aangeduid als professionals – afdanken, ausradieren, definitief en onherroepelijk overbodig verklaren. Bedoel je dat?’
– ‘ Daar komt het toch op neer? De managers die op het pluche en aan de knoppen zitten, beschikken veelal zelf noch over nuttige kennis noch over nuttige ervaring. Het enige dat hen ter beschikking staat is een doos met trucs, handgrepen, formules. Helaas zijn die formules performatief van aard. Managers kunnen bijvoorbeeld mensen ontslaan, demoteren of aanstellen. Managers kunnen mensen daarmee overtollig en overbodig verklaren. Kortom: zij kunnen mensen afschrijven, en doen dat ook – letterlijk en figuurlijk. Dit wordt nog niet als zodanig geduid, want er rust een taboe op zo’n frame.’
‘ Deze manier van framen is nieuw en tamelijk beangstigend moet ik je bekennen. Moet ik denken aan een tussentijdperk waarin we leven, waarin de robotisering nog niet helemaal is voltrokken, maar wel al flink op weg? De handen aan het bed en de docenten voor de klas worden op den duur vervangen door machines en de huidige managers in die respectieve biotopen (zorg en onderwijs) lopen hier op vooruit?’
– ‘ Ik heb dit inzicht ook maar net gekregen en moet er zelf aan wennen, maar ik trek als hulpmiddel de lijn door naar het spreken en denken over geld: geld dat een prijs heeft. Dus prijzen worden niet meer in geld uitgedrukt, maar het geld zelf heeft een prijs. Dat is moeilijk om mee te werken, vind je niet? Het vereist een compleet andere manier van denken en je verhouden-tot-de-wereld.’
‘ Ja, een denker als de Duitse literatuurwetenschapper Joseph Vogl (Het spook van het kapitaal en Het financiële regime) verricht pioniersarbeid op dit gebied. Via commodificatie (vermarktbaar maken) kom ik toch een heel end. In feite, kun je stellen, worden de kennis en ervaring van docenten en verpleegkundigen steeds verder gecommodificeerd. Professionals staan tenslotte voor de keuze: òf zelf manager worden, òf verdwijnen. Afgeschreven worden ze toch. Uiteindelijk loopt dan bij wijze van spreken iedereen-die-ertoe-doet met een attachékoffertje rond en rijdt in een lease-auto van vergadering naar vergadering, louter om lucht te verplaatsen. Dat gebeurt nu al veelvuldig, maar dit zal nog toenemen.’
– ‘ In het onderwijs is deze commodificatie al verder voortgeschreden dan in de zorg, dat is logisch. Denk aan de MOOCs (massive open online courses). Je kunt nou eenmaal eerder een college of cursus geschiedenis of wiskunde volgen achter je laptop, eventueel thuis, dan dat je een bed vanachter je PC kunt verschonen of een verband aanleggen, dan wel verversen. Veel operaties worden al beter door computers verricht dan door menselijk chirurgen en de automatische piloot zorgde voor een afwaardering van mensen in de luchtvaartbranche.
De commodificatie vindt namelijk parallel plaats met afwaardering. Afwaardering gebeurt ook in de vorm van geen salarisverhoging meer toekennen. Afwaardering resulteert in afschrijven van het niet langer rendabele gebruiks- of productiemiddel.
Om die financiële afwaardering aanvaard te krijgen, is het nodig dat de professionals zichzelf gaan afwaarderen. Ze gaan zich letterlijk gering-schatten, dus lager inschatten en waarderen. De geesten worden nu allerwege rijp gemaakt voor dat sloopproces.
Gedemoraliseerde docenten geven anders les en gedemoraliseerde verpleegkundigen verlenen zorg van een andere kwaliteit. Dat kun je niet meteen, direct, zichtbaar meten, maar het is er wel degelijk. Je zou deze effecten misschien onder externalities kunnen subsumeren.’
‘ Frappant zeg. Over die geringe eigen-waarde bij verplegend personeel heeft Syp Wynia het in zijn recente betoog over de nieuwe hbo-opleidingen voor de verpleegkundigen. Die hbo-opleidingen komen neer op verdienmodellen voor en de onderwijsmanagers en de ziekenhuismanagers. “Oude” kennis (oude verpleegkundigen en leraren) worden letterlijk en figuurlijk afgeschreven, gedeprecieerd, verouderd (obsolete) verklaard en over de schutting gekieperd. ‘
– ‘ Het cynische is natuurlijk dat al die zogenaamde “nieuwe” kennis die moet worden opgedaan grotendeels uit oude kennis bestaat. Er is zelfs een bestand aan onveranderlijke ervaringsdeskundigheid die nooit vernieuwd, alleen door jongere – en dus goedkopere en gezeglijke – krachten wordt toegepast en uitgevoerd.
In dit geval liggen de verdienmodellen van onderwijsinstellingen (hier met name hbo-instellingen) en ziekenhuisfabrieken in elkaars verlengde, die lopen in elkaar over. Het maakt de managers niet uit wat ze managen: een koekjesfabriek, een onderwijsinstelling, een vakbond, een geneesfabriek, een leger, een woningbouwfabriek, een politieke partij, ze hanteren nagenoeg hetzelfde arsenaal aan trucs en technieken en zijn inwisselbaar.’
‘ In dit geval is het weer eens exemplarisch cynisch-hilarisch duidelijk: managers van onderwijsinstellingen, van vakbonden en managers van zorginstellingen, praten over de hoofden van degenen wiens welzijne en belangen zij zouden moeten behartigen, vooral of alleen met elkaar! De managers houden er een ethos en mentaliteit op na die dwars staat op die van de professionals die zich aan hun zorgen hebben toevertrouwd. Een dergelijke ieder-voor-zich-mentaliteit krijg je in een generatie niet meer gecorrigeerd. Over de politieke managers heb ik het maar niet. Hoe het daarmee staat weten we inmiddels allemaal.
Mijn ouders en grootouders lazen tandenknarsend dat artikel van Mayke Blanksma in de Trouw van 17 augustus. Die oude HBS krijgen we nooit-van-z’n-never-niet meer terug. Ik heb bijvoorbeeld ’t kofschip bij mijn beide oma’s geleerd. En de staartdeling van mijn opa’s.’
– ‘ Dus, is het nou vernieuwt of vernieuwd?’
♥
WYNIA‘S WEEK: Zorgopstand raakt Nederland in het hart – Cafe Weltschmerz – Published on Aug 21, 2019
‘Minister Bruno Bruins van zorg heeft zijn neus gestoten met een wet om verpleegkundigen op te delen in verschillende categorieën. Ervaren zorgpersoneel dat wel gediplomeerd is maar toevallig geen (of te lang geleden) een HBO-opleiding heeft gedaan moet opnieuw examen doen of opnieuw worden opgeleid voor werk dat ze al doen.
De reacties in de ziekenhuizen waren vernietigend. Voor welk probleem is dit een oplossing? Hoe konden vakbonden, ziekenhuisdirecties en de minister zo ontzettend mis schieten? Syp Wynia fileert de geschiedenis van de nieuwe BIG2-wet. ‘
